幸美股份（股票代码830929)新三板上市最新公告列表
Hellenísk heimspeki er strangt tekie einungis heimspeki helleníska tímans, tae er ae segja frá dauea Alexanders mikla árie 323 f.o.t. (í heimspekis?gu er mieae vie dauea Aristótelesar árie síear) til ársins 31 f.o.t. En oreie er stundum einnig notae um rómverska heimspeki og heimspeki síefornaldar enda ureu ekki sk?rp skil í s?gu heimspekinnar mee endalokum helleníska tímans.
á hellenískum tíma blómstrueu einkum trír skólar: epikúrismi, stóuspeki og efahyggja.
Hellenísk heimspeki tótti lengi vera annars flokks heimspeki, sem st?eist ekki samanbure vie heimspeki Platons og Aristótelesar. á síeustu áratugum 20. aldar vare viehorfsbreyting meeal fr?eimanna og heimspekinga til heimspeki tessa tímabils og nú tykir ljóst ae á helleníska tímanum komu fram margar áhugaverear nyjungar í heimspeki og stigin voru ymis framfaraskref. Til d?mis m?tti nefna stóíska r?kfr?ei.
Skortur á frumheimildum veldur erfieleikum í rannsóknum á tessu tímabili heimspekinnar. Ekkert heilds?tt rit um heimspeki er vareveitt frá tímabilinu og yngri vareveittar heimildir eru afar misjafnar ae g?eum.
Epikúrismi
[breyta | breyta frumkóea]
Epikúrisminn var heimspeki Epikúrosar en Epikúros var undir miklum áhrifum frá Demókrítosi. Epikúros hélt fram rammri efnishyggju og varei eindahyggjuna (atómismann) sem Levkippos og Demókrítos h?feu fyrstir sett fram.
Frumspeki
[breyta | breyta frumkóea]Samkv?mt frumspeki Epikúrosar er heimurinn á endanum gereur úr ?rsmáum efnislegum eindum sem voru nefnd ódeili (?atóm“) og sem svifu um í tómarúmi. Allt sem gerist er afleieing af árekstrum ódeilanna, sameiningu teirra tegar t?r loea hver vie aera án tilgangs eea markmies mee hreyfingu teirra.
Eindirnar hafa frumlega eiginleika til d?mis st?re, l?gun og massa. Aerir eiginleikar, eins og litur og brage, eru afleieingar af flóknu samspili eindanna í lík?mum okkar og í hlutunum sem vie skynjum. Raunverulegir eiginleikar eindanna ákvarea skynjanlega eiginleika hluta. Til d?mis er tae sem er biturt eea súrt á brageie myndae úr hv?ssum eindum, en tae sem er s?tt á brageie er myndae úr sléttari eindum. Samspil tessara einda og eindanna í tungum okkar valda tví hvernig vie upplifum brage hluta. Sumir hlutir eru sérstaklega hareir og téttir vegna tess ae eindirnar eru fleiri og téttari og haldast saman vegna l?gunar sinnar (til d?mis vegna króka á teim). Aerir hlutir eru úr sérlega sléttum og sleipum eindum sem haldast illa saman.
Tekkingarfr?ei
[breyta | breyta frumkóea]Tekkingarfr?ei epikúrismans er raunhyggja. Hún lagei áherslu á skynjun og skynreynslu en samkv?mt henni er skynreynsla á endanum uppruni allrar tekkingar. Ae baki tekkingarfr?ei epikúrismans var frumspekileg kenning um mannlega skynjun, bygge á eindahyggjunni, sem lysir skynreynslu sem samspili eindanna í skynf?rum okkar og einda sem losna frá hlutunum sem eru skynjaeir.
í epikúrískri tekkingarfr?ei eru trír m?likvarear á sannleika, tae er ae segja hvort tiltekin fullyreing sé s?nn eea ekki. Teir eru: Skynjun (aestēsis), hugt?k (prolepsis) og tilfinningar (patē). Samkv?mt epikúrískri tekkingarfr?ei eru allar skynjanir réttar. D?mi um hugtak er maeur en allir tekkja hugtakie maeur og vita hvae maeur er. Uppruni hugtakatekkingar manna er á endanum í skynreynslu.
Siefr?ei
[breyta | breyta frumkóea]Epikúros hélt tví fram ae án?gjan v?ri hin ?estu g?ei en hann taldi ae andleg án?gja v?ri ?eri líkamlegri án?gju og ae í ?llu skyldi g?ta hófs.
Siefr?ei epikúrismans byggir á teirri kenningu ae ?ll g?ei og allt b?l séu afleieingar skynreynslu. án?gjulegar skynjanir eru samkv?mt epikúrismanum góear en sársaukafullar eea ót?gilegar skynjanir eru ae sama skapi sl?mar.
Epikúrisminn var og er oft misskilinn sem hóflaus nautnahyggja bygge á eftirsókn eftir líkamlegri án?gju. Samkv?mt epikúrískri siefr?ei eru hin ?estu g?ei aftur á móti fólgin í sálarró sem fylgir tví ae losna undan hugarangri.
í epikúrískri siefr?ei er gereur tvennur greinarmunur á án?gju og sársauka eea vellíean og vanlíean. í fyrsta lagi getur vellíean og vanlíean verie b?ei líkamleg og andleg. í ?eru lagi getur vellíean og vanlíean verie b?ei í breytingu (?kinetísk“ vellíean/vanlíean) eea ástand (?statísk“ vellíean/vanlíean). Tegar vellíean er fólgin í breytingu er hún fólgin í tví ae fjarl?gja sársauka eea ót?gindi eea vanlíean (til d?mis ae seeja hungur, svala torsta eea losna vie ótta), en tegar hún er ástand er hún einfaldlega skortur á vanlíean og ót?gindum (til d?mis ae vera saddur). Samkv?mt epikúrískri siefr?ei er andleg vellíean ?eri líkamlegri án?gju og vellíean sem er fólgin í breytingu er ?eri en st?eug vellíean sem ástand.
Epikúrismi var tví ekki nautnahyggja í nútímaskilningi. Epikúringar v?rueu vie tví ae eltast óhóflega vie án?gju vegna tess ae slíkt leieir oft til sársauka. Til d?mis varaei Epikúros vie tví ae eltast of ákaflega vie ástina tar ee slíkt leieir oft til óróleika og sársauka. R?kin m?tti ef til vill nefna ?timburmannar?kin“. Ae eiga sér góea vini sem maeur getur reitt sig á er hins vegar eitt mikilv?gasta atrieie í án?gjulegu lífi.
Stóuspeki
[breyta | breyta frumkóea]Upphafsmaeur stóuspekinnar var Zenon frá Kítíon en Krysippos var annar mikilv?gur málsvari hennar. Stóumenn voru efnishyggjumenn en tó ekki eins afdráttalausir og epikúringar. Teir kenndu ae lífinu skyldi lifae í samr?mi vie náttúruna og ?rl?gin. Stóumenn voru ae vissu leyti algyeistrúar og t?ldu ae heimurinn allur v?ri guelegur, hann v?ri gegnsyreur af skynseminni, logos, en tae hugtak fengu teir frá Herakleitosi. Teir kenndu ae dygein v?ru einu g?ein og ae l?stur v?ri eina b?lie, allt annae v?ri hlutlaust og hvorki b?tti vie eea dr?gi úr hamingju manns. Tetta viehorf mildaeist er fram lieu stundir, meeal annars hjá Pan?tíosi og Pósidóníosi sem bl?ndueu stóuspekinni áhrif frá Platoni. Stóuspekin var gríearlega vins?l í Rómaveldi og hafei mikil áhrif á menn eins og Cíceró og Seneca og Markús árelíus voru stóískir heimspekingar. á ny?ld hafei stóuspekin talsvere áhrif á Baruch Spinoza.
Efahyggja
[breyta | breyta frumkóea]
Efahyggjan átti sér tv?r r?tur. Annars vegar voru upphafsmenn hennar teir Arkesilás og Karneades sem voru akademískir heimspekingar, tae er ae segja teir tilheyreu Akademíunni, sem var skóli sem Platon stofnaei í Atenu um 385 f.o.t. á 3. ?ld f.o.t. voru akademískir heimspekingar farnir ae túlka samr?eur Platons sem efahyggjurit og t?ldu ae Sókrates hefei verie efahyggjumaeur. Tessir efahyggjumenn (sem nefndust ekki efahyggjumenn á sínum tíma, heldur akademískir heimspekingar) áttu fyrst og fremst í r?kr?eum vie stóumenn og frá forsendum stóumanna leiddu teir út ae ekki v?ri h?gt ae vita neitt; sjálfir tóku teir ekki undir forsendur stóumanna og héldu engu fram.
Hin rót efahyggjunnar er hjá Pyrrhoni frá Elís sem var sjálfur undir áhrifum frá Demókrítosi. Pyrrhon hélt tví fram ae tae v?ri ekki h?gt ae vita neitt vegna tess ae heimurinn v?ri óákvareanlegur og óm?lanlegur. í stae tess ae leita tekkingar ?tti maeur ae s?tta sig vie ae ekkert v?ri h?gt ae vita, losa sig vie skoeanir sínar og tví myndi fylgja sálarró. Strangt tekie er tetta viehorf ekki efahyggja (sem ekki g?ti fullyrt ae ekkert v?ri h?gt ae vita) heldur neikv?e kenning um m?guleikann á tekkingu.
Heimspekingurinn ?nesidemos, sem lítie er vitae um annae en ae hann var akademískur heimspekingur á 1. ?ld f.o.t., sagei skilie vie akademíuna (sem var farin ae mildast í efahyggjunni á hans tíma) og sameinaei áhrif frá eldri akademískum heimspekingum (Arkesilási og Karneadesi) vie heimspeki Pyrrhons, sem hann sagei ae v?ri raunverulegur efahyggjumaeur. Tessi efahyggja heitir pyrrhonismi í h?fueie á Pyrrhoni og er vareveitt í ritum Sextosar Empeirikosar. Tar koma saman efahyggja Arkesilásar og Karneadesar og hugmynd Pyrrhons um sálarró. Tessi heimspeki hafei sáralítil áhrif í forn?ld en gríearleg áhrif á ny?ld, meeal annars á Michel de Montaigne sem síean hafei áhrif á René Descartes.
Tengt efni
[breyta | breyta frumkóea]Helstu hugsueir
[breyta | breyta frumkóea]Annae efni
[breyta | breyta frumkóea]Frekari fróeleikur
[breyta | breyta frumkóea]Frumheimildir
[breyta | breyta frumkóea]- Epicurus, The Essential Epicurus: Letters, Principal Doctrines, Vatican Sayings, and Fragments. Eugene Michael O'Connor (tye.) (Buffalo: Prometheus Books, 1993). ISBN 0-87975-810-4
- Epicurus, The Epicurus Reader: Selected Writings and Testimonia. Brad Inwood og Lloyd P. Gerson (tye.) (Indianapolis: Hackett, 1994). ISBN 0-87220-241-0
- Inwood, Brad og Gerson, Lloyd P. (ritstj.), Hellenistic Philosophy: Introductory Readings (Indianapolis: Hackett, 2. útg. 1998). ISBN 0-87220-378-6
- Long, A.A. og Sedley, David (ritstj.), The Hellenistic Philosophers 2 bindi (Cambridge: Cambridge University Press, 1987). ISBN 0-521-27556-3
- Sextus Empiricus, Against the Ethicists: (Adversus Mathematicos XI). Richard Bett (tye.) (Oxford: Clarendon Press, 2000). ISBN 0-19-825097-5
- Sextus Empiricus, Against the Logicians. Richard Bett (tye.) (Cambridge: Cambridge University Press, 2005). ISBN 0-521-53195-0
- Sextus Empiricus, Outlines of Scepticism. Julia Annas og Jonathan Barnes (tye.) (Cambridge: Cambridge University Press, 2. útg. 2000). ISBN 0-521-77809-3
- Sextus Empiricus, Selections from the Major Writings on Skepticism Man and God. Sanford G. Etheridge (tye.) (Indianapolis: Hackett, 1985). ISBN 0-87220-006-X
- Sextus Empiricus, Sextus Empiricus I: Outlines of Pyrrhonism. R.G. Bury (tye.) (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1933/2000). ISBN 0-674-99301-2
- Sextus Empiricus, Sextus Empiricus II: Against the Logicians. R.G. Bury (tye.) (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1935/1997). ISBN 0-674-99321-7
- Sextus Empiricus, Sextus Empiricus III: Against the Physicists, Against The Ethicists. R.G. Bury (tye.) (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1936/1997). ISBN 0-674-99344-6
- Sextus Empiricus, Sextus Empiricus IV: Against the Professors. R.G. Bury (tye.) (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1949/2000). ISBN 0-674-99420-5
- Sextus Empiricus, The Skeptic Way: Sextus Empiricus's Outlines of Pyrrhonism. Benson Mates (tye.) (Oxford: Oxford University Press, 1996). ISBN 0-19-509213-9
Fr?eileg umfj?llun
[breyta | breyta frumkóea]- Algra, K., Barnes, J., Mansfeld, J. og Schofield, M. (ritstj.), The Cambridge History of Hellenistic Philosophy (Cambridge: Cambridge University Press, 2005). ISBN 0-521-61670-0
- Annas, Julia og Barnes, Jonathan, The Modes of Scepticism: Ancient Texts and Modern Interpretations (Cambridge: Cambridge University Press, 1985). ISBN 0-521-27644-6
- Bett, Richard, Pyrrho, his antecedents, and his legacy (Oxford: Oxford University Press, 2000). ISBN 0-19-925661-6
- Bobzien, Susanne, Determinism and Freedom in Stoic Philosophy (Oxford: Oxford University Press, 1998). ISBN 0-19-924767-6
- Branham, R. Bracht, The Cynics: The Cynic Movement in Antiquity and Its Legacy (Los Angeles: University of California Press, 2000). ISBN 0-520-21645-8
- Burnyeat, Myles og Frede, Michael (ritstj.), The Original Sceptics: A Controversy (Indianapolis: Hackett, 1997). ISBN 0-87220-347-6
- Hankinson, R.J., The Skeptics (London: Routledge, 1998). ISBN 0-415-18446-0
- Ierodiakonou, Katerina (ritstj.), Topics in Stoic Philosophy (Oxford: Clarendon Press, 1998). ISBN 0-19-924880-X
- Inwwod, Brad, The Cambridge Companion to the Stoics (Cambridge: Cambridge University Press, 2003). ISBN 0-521-77985-5
- Long, A.A., Epictetus: A Stoic and Socratic Guide to Life (Oxford: Oxford University Press, 2004). ISBN 0-19-926885-1
- Long, A.A., Hellenistic Philosophy: Stoics, Epicureans, Sceptics (Los Angeles: University of California Press, 1986). ISBN 0-520-05808-9
- Long, A.A., Stoic Studies (Los Angeles: University of California Press, 2001). ISBN 0-520-22974-6
- Striker, Gisela, Essays on Hellenistic Epistemology and Ethics (Cambridge: Cambridge University Press, 1996). ISBN 0-521-47641-0
Tenglar
[breyta | breyta frumkóea]- Stanford Encyclopedia of Philosophy: ?Ancient Skepticism“
- Stanford Encyclopedia of Philosophy: ?Carneades“
- Stanford Encyclopedia of Philosophy: ?Epicurus“
- Stanford Encyclopedia of Philosophy: ?Pyrrho“
- Stanford Encyclopedia of Philosophy: ?Stoicism“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?Aenesidemus“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?Ancient Greek Sceticism“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?Carneades“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?Cleanthes“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?Chrysippus“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?Epictetus“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?Epicurus“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?Pyrrho“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?Stilpo“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?Stoicism“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?Stoic Ethics“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?Stoic Philosophy of Mind“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?The Garden of Epicurus“
- The Internet Encyclopedia of Philosophy: ?The Stoa“
- ?Hver er saga grískrar heimspeki?“. Vísindavefurinn.